ژل سونوگرافی یا ژل اولتراسونیک چیست؟
ژل سونوگرافی یکی از مهم‌ترین بخش‌های استفاده از دستگاه سونوگرافی است. این ژل در واقع مایعی شفاف و نیمه چسبناک است که پل بین پروب سونوگرافی و بافت بدن محسوب می‌شود.
قبل از اینکه سونوگرافر یعنی کسی که با ابزار تصویر برداری و سونوگرافی کار می‌کند، فرآیند اسکن سونوگرافی را شروع کند. لابه‌ای نازک از ژلی بی رنگ را بر روی ناحیه‌ای که قصد انجام اسکن سونوگرافی دارد، می‌مالد. این ژل در تمام مراحل انجام سونوگرافی به صورت یک روان کننده (لوبریکانت) عمل می‌کند، تا تصویر بزرگ‌تری از ناحیه اسکن شده برای دستگاه سونوگرافی ایجاد نماید.
در واقع امواج دستگاه سونوگرافی هنگام عبور از هوا کند شده و نمی‌توانند تصاویر دقیق و واضحی را روی دستگاه نشان دهند، بنابراین مقدار اندکی هوا بین دستگاه و پوست می‌تواند مشکل‌ساز شود.
به عنوان مثال در مواقعی که پوست خشک است و مقدار زیادی حفره‌های کوچک هوا در سطح آن وجود دارند، این موضوع بیشتر اهمیت دارد.
این ژل یک نوع ماده رسانا بوده که برقرار کننده رابطه‌ی بین دستگاه و بدن انسان است و می‌تواند پیوندی محکم بین پوست و دستگاه سونوگرافی ایجاد کند. که در نتیجه به امواج قدرت انتقال مستقیم به بافت زیرین و نقاط مورد نظر برای عکس برداری را می‌دهد.
ژل ثبت با پر کردن منافذ هوای موجود در پوست امکان ارسال و دریافت امواج صوتی دستگاه سونوگرافی را فراهم کرده و سبب ایجاد تصاویر شفاف و با کیفیتی می‌شود.
در نتیجه می‌توان گفت، استفاده از ژل سونوگرافی باعث انتقال مستقیم امواج صوتی به بافت و ایجاد تصویر شفاف بر روی مانیتور می‌شود.
مواد تشکیل دهنده ژل سونوگرافی
ماده اصلی تشکیل دهنده ژل سونوگرافی این محصول آب و پروپیلن گلیکول می‌باشد. البته در برخی از موارد نیز از رنگدانه‌هایی در داخل آن‌ها استفاده می‌کنند.
ژل‌های سونوگرافی عموماً از ترکیبی از گلیکول پروپیلن و گلیسیرین و مقدار زیادی آب ساخته شده است. ماده اصلی تشکیل دهنده این ژل‌ها آب است، درواقع می‌توان گفت حدود ۸۰ درصد مواد تشکیل دهنده ژل سونوگرافی آب می باشد که دلیل حلالیت بسیار بالای آن در آب به دلیل واتر بیس بودن آن است.
علت اصلی سرمای این گونه ژل‌ها وجود آب بوده، آب موجود در این ژل به هنگام برخورد با پوست دمای بدن را گرفته و حس خنکی و سردی را منتقل می‌کند.
همچنین اگر به این ژل دست بزنید، می بینید که این ماده کمی چسبنده نیز می‌باشد. چسبناک بودن ژل باعث می‌شود هنگامی که آن را بر روی پوست می‌مالید، به پایین نریخته و روی پوست ثابت بماند و در پایان نیز به راحتی می‌توان آن را پاک کرد.
طبق تحقیقات انجام شده این ژل هیچ گونه اثر جانبی یا مضری ندارد. به همین دلیل از این ژل علاوه بر تشخیص بیماری‌های مختلف در انجام معاینات واژن و تشخیص انواع عفونت‌های واژینالی نیز استفاده می‌شود.
کاربردهای ژل سونوگرافی
سونوگرافی نه تنها برای زنان بارداری که می‌خواهند نوزاد داخل رحم خود را ببینند و تشخیص سلامت جنین، بلکه برای بیماری‌های کلیه، تشخیص تومورهای خوش‌خیم یا بد خیم، تشخیص زود هنگام گسترش سلول‌های سرطانی، توده‌های غیر طبیعی و تجسم اندام‌های داخلی تو خالی، بیماری‌های پوستی و بیماری‌های قلبی عروقی بسیار مورد استفاده و مفید است.
در ادامه لیستی از کاربردهای مختلف این ژل در حوزه‌های مختلف پزشکی را با هم می‌بینیم:
اورولوژی:
از دستگاه سونوگرافی برای بررسی سلامت کلیه، انسداد کلیه، وجود سنگ‌ها و تومورها استفاده می‌شود.
قلب و عروق:
این ژل در معاینات قلب و عروق، ECG gel یا ژل نوار قلب نام دارد. ژل نوار قلب در فرآیند الکتروکاردیوگرام به کار می‌رود و حتی قادر است سیگنال‌های الکتریکی ضعیف را به طور دقیقی انتقال دهد.
نوروفیدبک و نوار مغزی:
در دستگاه‌های الکتروانسفالوگرافی یا ثبت امواج مغزی، این ژل به عنوان ماده‌ی رسانا جهت ثبت سیگنال‌های مغزی یا همان EEG به کار می‌رود و به ژل ثبت نیز معروف است.
محصولات علوم اعصاب شرکت پرتو دانش
آنکولوژی:
استفاده از ژل اولتراسونیک و انجام سونوگرافی در حوزه‌ی تخصصی آنکولوژی نیز برای بررسی پیشگیرانه تومورها استفاده می‌کنند و راهنمای ابزارهای جراحی در طی مراحل تهاجمی مانند استفاده از سوزن‌های بیوپسی به شمار می‌روند.
دامپزشکی:
دامپزشکان از دستگاه سونوگرافی برای تشخیص بسیاری از مسائل استفاده می‌کنند، بنابراین از ژل اولتراسوند در حیوانات نیز برای کاهش امپدانس و وضوح تصویر نهایی استفاده می‌شود.
پوست:
از تکنولوژی پیشرفته‌ی فراصوت به عنوان ابزار تشخیصی و درمانی در حوزه‌ی بیماری‌های پوستی استفاده می‌شود.
فیزیوتراپی:
در فیزیوتراپی از سونوگرافی درمانی که نوعی الکتروتراپی می‌باشد، سال‌هاست به عنوان یکی از روش‌های درمانی استفاده می‌شود.
در این روش فیزیوتراپی امواج صوتی با فرکانس بالا باعث ایجاد لرزش و حرکت مایعات سلولی می‌شوند. از مزایای سونوگرافی درمانی، می‌توان به بهبود برخی از بافت‌های نرم بدن اشاره کرد.
در این روش نیز ژل سونوگرافی که در اینجا ژل فیزیوتراپی نامیده می‌شود، را بر روی قسمتی از بدن که نیاز به درمان دارد مالیده می‌شود.
لیزر:
نوع دیگری از ژل که در حوزه‌ی زیبایی استفاده می‌شود، ژل لیزر نام دارد. معمولاً از آن برای پیشگیری از عوارضی مثل کک و مک و سوختگی استفاده می‌کنند.
در فرآیندهایی مثل لیزر موهای زائد استفاده از ژل لیزر می‌تواند، باعث کاهش بروز مشکلات احتمالی در پوست‌های حساس شود.
